Sytuacja, z którą zetknąłem się w ostatnim czasie.

Ogłoszono upadłość firmy istniejącej od ponad pięćdziesięciu lat. Przez cały okres istnienia przewinęło się przez nią co najmniej kilkanaście tysięcy pracowników. Firma działała w stosunkowo niewielkim mieście, więc wiadomość o upadku jednego z największych pracodawców w okolicy jest znana wszystkim mieszkańcom, w tym wielu dawnym pracownikom tego zakładu.

W związku z powyższym wielu z nich postanowiło wystąpić do syndyka z wnioskiem o wydanie odpisu świadectwa pracy w zakładzie, znaczna część zapewne po prostu „tak na wszelki wypadek” (co im się skądinąd chwali).

Czy na syndyku masy upadłości zawsze ciąży obowiązek wydania pracownikowi świadectwa pracy, w tym również w oparciu wyłącznie o dokumentację osobową pracowników przejętą od upadłego?

Świadectwo pracy

Obowiązek wydania pracownikowi świadectwa pracy obciąża pracodawcę na podstawie art. 97 kp. Szczegółowy tryb i formę tej czynności określa Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania z dnia 15 maja 1996 r. (Dz.U. Nr 60, poz. 282).

Zgodnie z § 4. tego rozporządzenia kopię świadectwa pracy przechowuje się w aktach osobowych pracownika; w uzasadnionych przypadkach pracodawca wydaje odpis tego świadectwa pracownikowi, względnie osobom przez niego upoważnionym, jego rodzinie lub spadkobiercom.

W doktrynie za uzasadnione przypadki uznaje się m.in. utratę świadectwa pracy z powodu kradzieży, zagubienia, pożaru; konieczność złożenia świadectwa do ZUS w związku z rentą rodzinną).

Podstawa prawna oraz zakres obowiązku prowadzenia akt osobowych pracowników ulegały w ciągu ostatnich lat zmianom.

Obecnie obowiązek ten wynika z art. 94 pkt. 9a) kp, jednakże przepis ten obowiązuje dopiero od 1 marca 1995 r.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w treści uzasadnienia wyroku z dnia 13 października 2004 r., II PK 36/2004, Legalis:

(…)brak w Kodeksie pracy przed tą datą przepisu, który formułowałby expressis verbis obowiązek prowadzenia dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracownika, nie oznacza, że obowiązek taki nie należał wówczas do treści stosunku pracy. Wynikał on przede wszystkim z licznych aktów wykonawczych (jak choćby wielokrotnie tu powoływane rozporządzenie Rady Ministrów z 7.2.1983 r.), ale także pośrednio z niektórych przepisów Kodeksu pracy, np. nakazujących złożenie do akt osobowych pracownika odpisu zawiadomienia o przyznaniu nagrody lub wyróżnienia (art. 105), o zastosowanej karze porządkowej (art. 110), czy usunięcie z tychże akt odpisu zawiadomienia o ukaraniu w związku z zatarciem kary (art. 113).

Należy zaznaczyć, że zmianie ulegał również zakres i treść sporządzanego świadectwa pracy.

W przypadkach, gdy stosunek pracy wygasł wiele lat wcześniej całkowicie uzasadniony będzie brak lub niekompletność kopii świadectwa pracy w dokumentacji przedsiębiorstwa oraz niemożność jego odtworzenia na podstawie akt osobowych.

Czy syndyk ma obowiązek wydać pracownikowi kopię świadectwa pracy?

Zgodnie z art. 173 puin po ogłoszeniu upadłości syndyk niezwłocznie przejmuje przedsiębiorstwo upadłego i zarządza nim.

Czynności w sprawach pracowniczych stanowią typowe czynności związane z zarządem przedsiębiorstwem zatrudniającym pracowników.

Należy się zgodzić ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 czerwca 2002 r., I PKN 171/01, Legalis, że pomimo działania organów upadłego pracodawcy, to syndyk masy upadłości jest z mocy art. 3[1] KP organem uprawnionym do dokonywania czynności w sprawach pracowniczych, mimo działania organów upadłego pracodawcy. Organy upadłego utraciły bowiem z dniem ogłoszenia upadłości prawo zarządzania przedsiębiorstwem.

Ponieważ przepisy Prawa Upadłościowego i Naprawczego nie regulują w sposób szczególny zasad wydawania świadectwa pracy, należy przyjąć, iż syndyka obciąża ten obowiązek w takim stopniu, w jakim obciążałby pracodawcę przed ogłoszeniem upadłości – z istotnym zastrzeżeniem, iż syndyk nie ponosi odpowiedzialności za braki w dokumentacji upadłego, które wynikają z zaniedbań mających miejsce w okresie przed przejęciem przez niego tej dokumentacji.

A zatem w świetle obowiązujących przepisów prawnych należy przyjąć, iż na syndyku ciąży obowiązek wydania odpisu świadectwa pracy, o ile dokumentacja przejęta od upadłego oraz akta osobowe prowadzone przez syndyka dalej w trakcie postępowania upadłościowego pozwalają na rekonstrukcję jego treści.

Syndyk winien podjąć próbę odtworzenia treści świadectwa pracy, jednakże w przypadku niepowodzenia winien odmówić wydania świadectwa, podając za przyczynę braki w dokumentacji upadłego.

Oczywiście w przypadku odmowy (nawet uzasadnionej) wydania kopii świadectwa pracy przez syndyka należy się liczyć z możliwością wystąpienia przez pracowników z roszczeniami odszkodowawczymi podnoszonymi z tego tytułu.

Jednakże, pierwsze, zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 października 2004 r., II PK 36/2004, Legalis, żądanie wydania lub sprostowania świadectwa pracy nie jest przesłanką dochodzenia przez pracownika szkody z tytułu niewydania w terminie świadectwa pracy.

Po drugie, zgodnie z art. 291 § 1 kp okres przedawnienia dla tego typu roszczeń wynosi trzy lata, a winien być liczony od dnia, w którym pracownik mógł wystąpić o świadectwo pracy (tj. niezwłocznie po rozwiązaniu stosunku pracy).

Po trzecie, ewentualne skutecznie dochodzone roszczenie odszkodowawcze obciążać będzie masę upadłości, nie zaś syndyka osobiście, o ile świadectwo pracy dotyczy stosunku pracy, który wygasł przed dniem ogłoszenia upadłości. Syndyk nie może bowiem ponosić konsekwencji za braki w przejętej przez niego dokumentacji upadłego.

Wojciech Piłat
adwokat, dr n. pr.

Photo by Scott Graham on Unsplash

***

Co się właściwie dzieje, gdy upadłość ogłosi bank

W ostatnim czasie, na fali dyskusji dotyczących kryzysu finansowego w Grecji, Hiszpanii i we Włoszech, już kilkakrotnie pytano mnie, jakie dla przeciętnego człowieka w naszym kraju byłyby skutki ogłoszenia upadłości przez bank [Czytaj dalej…]